Powojenny Białystok nie zawsze sprzyjał esperanckiej działalności. Nie powiodły się próby zachowania rodzinnego domu Zamenhofów. Mimo protestów miejscowych esperantystów i miłośników języka międzynarodowego z całego świata dom został w 1953 roku rozebrany. Jedyną pamiątką jest tablica na jednym z nowych budynków w z napisem: „Tu stał dom, w którym 15 grudnia 1859 roku urodził się twórca międzynarodowego języka esperanto, Dr Ludwik Zamenhof.
Głównym animatorem powojennego ruchu esperanckiego w Białymstoku był Leon Kłodecki.
W latach 60- i 70-ych aktywnie działała Polska Młodzież Esperancka, szczególnie Walentyna Fiszer-Dolińska, Aleksander Chomczyk, Zenon Stawikowski, Tomasz Pul, Grażyna i Krystyna Barszczewskie.
W mieście odbywały się wielokrotnie festiwale kultury esperanckiej oraz międzynarodowe obozy pracy.
Zakrojona na szeroką skalę zbiórka pieniędzy i inicjatywa budowy pomnika twórcy esperanta zakończyła się 14 kwietnia 1973 roku odsłonięciem skromnego popiersia Ludwika Zamenhofa, autorstwa Jana Kucza na skwerze przy ul. Malmeda.
Wcześniej dużym wydarzeniem była wizyta w Białymstoku grupy uczestników 44. Światowego Kongresu Esperantystów odbywającego się w Warszawie. W 1959 roku obchody 100 rocznicy urodzin Doktora Esperanto uczczono nadaniem Szkole Podstawowej nr 23 przy ul. Kościelnej imienia Ludwika Zamenhofa. Na budynku szkoły odsłonięte pamiątkową tablicę. W szkole tej uczyły m.in. Maria Grochowska i Nina Pietuchowska. Rok 1987 ponownie ożywił zainteresowanie mieszkańców i władz miasta. 26 kwietnia odsłonięte tablicę pamiątkową na budynku szkoły przy ul. Warszawskiej 6, do której uczęszczał L. Zamenhof w latach 1869 – 1873. W Warszawie latem odbywał się 72. Światowy Kongres Esperanta. Tym razem czczono 100-lecie esperanta i wiadomo było, że Białystok odwiedzi duża grupa esperantystów z całego świata. Tak też się stało. 74. Światowym Kongresie Esperanta w Brighton. Podczas kongresu czynne było białostockie stoisko z pamiątkami, prezentowano film Romana Dobrzyńskiego „Witajcie w Białymstoku”.
W latach 1989-92 przy Politechnice Białostockiej funkcjonowała filia Międzynarodowej Akademii Nauk San Marino. 2 grudnia 1990 r. na zebraniu założycielskim, w którym uczestniczyło 34 osoby podjęto uchwałę o reaktywowaniu Białostockiego Towarzystwa Esperantystów. W 1988 roku Dziecięcy Szpital Kliniczny otrzymał imię Ludwika Zamenhofa. W lipcu 1991 roku w obecności prezydenta miasta i siostrzenicy Jakuba Szapiro – Felicji Nowak odsłonięto przy ul. Lipowej 33 tablicę pamięci J. Szapiro. W kilka lat później z inicjatywy członków Białostockiego Towarzystwa Esperantystów władze miasta nadały nowym białostockim ulicom nazwy Esperantystów i Antoniego Grabowskiego.
Efektem działania białostockich esperantystów i Fundacji im. L. Zamenhofa było przekazanie w 1992 roku przez miasto Białystok spalonej synagogi przy ul. Pięknej 3, która została w latach 1994-95 obudowana przez przedsiębiorstwo „Wersal Podlaski”.
W latach 1996-99 Fundacja im. L. Zamenhofa wspólnie z Białostockim Stowarzyszeniem Agroturystycznym prowadziła przy ul. Pięknej 3 Centrum Informacji Turystycznej i Kulturalnej im. L. Zamenhofa. Od początku 2000 r. w budynku dawnej szkoły talmudycznej przy ul. Pięknej 3 mieści się białostockie Centrum Esperanta. W Centrum współdziałają Białostockie Towarzystwo Esperantystów i Fundacja im. Ludwika Zamenhofa. W 2000 roku, z inicjatywy byłego dyrektora Wydziału Kultury, Sportu i Turystyki Urzędu Wojewódzkiego w Białymstoku i przewodniczącego Rady Fundacji im. L. Zamenhofa – Kazimierza Derkowskiego, zbiory książek i czasopism esperanckich zostały włączone do księgozbiorów Książnicy Podlaskiej im. Łukasza Górnickiego w Białymstoku. Zbiory te są włączone do bibliotecznego katalogu i dostępne w czytelni głównej.
10 czerwca 1999 r. podczas nabożeństwa ekumenicznego w imieniu Fundacji im. Ludwika Zamenhofa wnuk twórcy esperanta prof. dr Ludwik Krzysztof Zaleski-Zamenhof i ówczesna przewodnicząca Zarządu Fundacji im. L. Zamenhofa prof. Hanna Konopka wręczyli papieżowi Janowi Pawłowi II „Medal Tolerancji”.
15 grudnia 1999 r., z inicjatywy Białostockiego Towarzystwa Esperantystów i burmistrza Tykocina, prof. dr Ludwik Krzysztof Zaleski-Zamenhof odsłonił tablicę pamiątkową ku czci urodzonego w tym mieście Marka Zamenhofa, nauczyciela języków, ojca twórcy języka międzynarodowego.
Potwierdzeniem znaczenia Ludwika Zamenhofa w historii miasta i regionu, było przyznanie mu przez czytelników „Gazety w Białymstoku”, lokalnego dodatku „Gazety Wyborczej”, tytułu „Białostoczanina XX wieku’ a przez czytelników „Gazety Współczesnej” – „Podlasianina XX wieku”.
Zamenhof – wielki europejczyk „Kim byli najwięksi ludzie w historii Europy? – to tytuł konferencji UNESCO, która odbyła się 6 marca 2003 w Paryżu. Równolegle z konferencją przeprowadzono ankiety w 6-ciu europejskich krajach na temat najznamienitszych europejczyków. Niezależne ankiety przeprowadzili „El Pais”, „Le Monde” /gazety/ i ARTE – kanał telewizyjny francusko-niemiecki osiągalny w pozostałych krajach europejskich przez satelitę. Konkretne pytanie /odpowiedź na nie była oddaniem głosu/ brzmiało: „Gdybyś mógł przez godzinę rozmawiać ze sławnym człowiekiem, którego identyfikujesz z Europą, kogo byś wybrał? – informował w połowie stycznia Luis Guillermo Restrepo Rivas z Kolumbii na liście dyskusyjnej „Reago” pisząc o możliwości zwiększenia informacji o ESPERANTO poprzez gazety. „Moim zdaniem to okazja do głosowania na LL Zamenhofa a jednocześnie poinformowania większej rzeszy europejczyków o istnieniu tego wielkiego człowieka, który pracował nad możliwościę porozumienia między europejczykami i nie tylko. A więc do głosowania!”. „I oto wydarzyło się coś nieprawdopodobnego. W ankiecie ARTE na trzecim miejscu wśród najznamienitszych wybrany został Ludwik Zamenhof”. – cieszył się Dario Rodriguez Lopez de Silva. Przed twórcą ESPERANTO na pierwszym miejscu był Jorge Semprun /hiszpański pisarz i eksminister/ oraz Jacques Delors /francuski polityk/. Po Zamenhofie, na czwartym miejscu uplasował się Daniel Cohn-Bendit /niemiecko-francuski polityk/ a na piątym miejscu Joschka Fischer /niemiecki minister spraw zagranicznych/. Wydaje się to wręcz nieprawdopodobnym – podsumował Dario Rodriguez z Hiszpanii.