Od 1990 roku polska gospodarka ulega znacznym przeobrażeniom. Zmiany te zmierzają w kierunku jej prywatyzacji i specjalizacji.
Dotyczy to gospodarki białostockiej, w której dokonujące się procesy przekształceń podlegają tym samym tendencjom i mechanizmom, co gospodarka krajowa, z charakterystyczną dla miasta (i regionu) dynamiką i strukturą zmian.
Cechą charakterystyczną gospodarki Białegostoku jest dominujący w niej udział małych zakładów i firm, zatrudniających do 5 osób. Globalnie gospodarkę Białegostoku charakteryzuje również wyższa niż przeciętna w kraju wydajność pracy.
Rozwój, lokalizacja i specyfika gospodarki Białegostoku są uwarunkowane położeniem geograficznym miasta, stanem środowiska naturalnego, jakością infrastruktury miejskiej, tradycjami historycznymi.
Najważniejsze lokalne uwarunkowania to:
- położenie geograficzne: w bezpośredniej bliskości od granicy wschodniej w sąsiedztwie z trzema państwami (Białoruś, Litwa, Rosja)
- położenie w ekologicznym czystym i atrakcyjnym turystycznie regionie
- dobre połączenia komunikacyjne
- pełnienie przez miasto funkcji ponadregionalnego ośrodka politycznego, finansowego, przemysłowego i kulturalnego
- istnienie dużego lokalnego rynku pracy i zbytu (aglomerację białostocką zamieszkuje około 350 tys. osób)
- istnienie na terenie miasta ośrodków nauki i szkolnictwa wyższego
- tradycje przemysłowe i kulturowe miasta
Liczba pracujących ogółem w końcu grudnia 2003 r. wynosiła 74 561 osób. W końcu 2003 roku na terenie Białegostoku zarejestrowanych było 33 919 podmiotów gospodarczych.
W białostockiej gospodarce dominującą pozycję zajmują następujące sekcje /sektor przedsiębiorstw/:
- przetwórstwo przemysłowe – 35,3% zatrudnionych
- handel i naprawy – 26,9% ogólnej liczby zatrudnionych
- obsługa nieruchomości i firm, nauka, hotele i restauracje – 12,1%
- budownictwo – 9,0% zatrudnionych
- transport, gospodarka magazynowa i łączność – 4,8% zatrudnionych
W produkcji dominującą pozycję odgrywają: produkcja artykułów spożywczych i napojów oraz produkcja tkanin i wyrobów odzieżowych, które osiągają ponad dwukrotnie lepsze wyniki ekonomiczne niż odpowiednie w kraju i zatrudniają ponad połowę pracujących w tej sekcji.
Dynamicznie w ostatnich latach rozwinęły się handel i usługi. Dynamika ich wzrostu znacznie przekracza osiągnięcia innych miast w tej dziedzinie w kraju.
Tę korzystną sytuację w Białymstoku wiązać należy z ożywionymi kontaktami handlowymi i turystycznymi ze wschodnimi sąsiadami Polski. Rozwijają się też sekcje: obsługi nieruchomości i firm, nauka, hotele i restauracje, które w sumie zatrudniają około 12,1% ogólnej liczby zatrudnionych. Tworzą one odpowiednie otoczenie biznesu, co wpływa na zwiększenie atrakcyjności lokalizacyjnej naszego miasta. Dynamicznie rozwija się budownictwo, które zatrudnia 9,0% ogólnej liczby zatrudnionych.
Pomyślnym sygnałem są także korzystne zmiany zachodzące w handlu zagranicznym, o czym świadczy znacznie wyższe tempo wzrostu eksportu gospodarki miasta niż przeciętnego eksportu Polski. Eksport Białegostoku liczony w dolarach USA zwiększył się w latach 1993-1995 o 185,9 %, podczas gdy w kraju o 61,9%. Największą dynamikę w przyroście eksportu wykazuje przemysł spożywczy, który przetwarza ekologiczne produkty pochodzące z okolicznych gospodarstw rolnych.
Znaczącą rolę w procesie rozwoju gospodarki odgrywają władze miasta. Proinwestycyjna polityka gospodarcza miasta, wynikająca z konsekwentnej realizacji przyjętego programu „Strategia rozwoju Białegostoku”, zapewnia tworzenie odpowiedniej infrastruktury gospodarczej miasta. Rozwojowi gospodarczemu sprzyja też bogata oferta terenów do zagospodarowania, co przyciąga licznych zagranicznych i krajowych inwestorów, którzy lokują w mieście swoje siedziby i kapitały, np: Binding Brauerei, Philips, Mc Donald’s, International UNP Holdings, Metro AG, Orkla Media Newspapers, Makro Cash and Carry, Auchan, Statoil, British Petroleum-BP, Shell.