Białystok w drugiej połowie XIX wieku przeżywał niezwykle dynamiczny rozwój. Budowa linii kolejowej Warszawa – Petersburg, a co za tym idzie powstające fabryki Tryllingów, Beckera, Szapiro, Polaka, Nowika były niczym „Ziemia Obiecana” dla wielu szukających pracy, czy też awansu społecznego.
Krzyżowały się tu ze sobą religie: katolicka i mojżeszowa, prawosławna, ewangelicka. Główny rynek zwany Bazamym, nad którym górował ratusz niczym legendarna Wieża Babel rozbrzmiewał wieloma językami.
Z nadzieją na lepszą pracę i większe możliwości przeniósł się z Tykocina do Białegostoku Marek Zamenhof. Wkrótce tu poślubił Rozalię Sofer. Młodzi Zamenhofowie wynajęli mieszkanie przy ul. Zielonej 6, niedaleko Bazamego Placu. Marek Zamenhof pracował jako nauczyciel. Początkowo uczył języków obcych w domu Zabłudowskich, później we własnej szkole Tora in Derech Erc, a do końca pobytu w Białymstoku pracował w Gimnazjum Realnym.
15 grudnia 1859 roku przyszedł na świat pierworodny syn Marka i Rozalii, Ludwik Łazarz. Słabowity i chorowity chłopak stal się oczkiem w głowie matki, która pokładała w nim wielkie nadzieje. Tymczasem mały Ludwik dorastał i jak jego koledzy z ulicy Zielonej uganiał się na Bazamym Rynku. Stragany, gwar mieszających się ze sobą różnojęzycznych słów i przekleństw, musiał przyciągać Ludwika, jak również budzić jego lęk. W wieku 9 lat napisał swoje pierwsze dzieło. Była to sztuka p.t. „Wieża Babel”, której pierwowzorem stał się ratusz białostocki i otaczający go bazar. Wkrótce Ludwik rozpoczął naukę w Gimnazjum Realnym.
W 1873 roku rodzina Zamenhofów opuszcza Białystok i przenosi się do Warszawy, gdzie Marek rozpoczyna pracę w Instytucie Weterynaryjnym i Gimnazjum Realnym. Z Białegostoku Ludwik wywozi wspomnienia dzieciństwa i ….ideę nowego międzynarodowego języka. W warszawskim gimnazjum znajduje grono przyjaciół, takich jak on zapaleńców nowej idei.
Po ukończeniu gimnazjum Ludwik zgodnie z wolą oj ca rozpoczyna studia medyczne w Moskwie, nie rezygnuje jednak ze swojej życiowej pasji. Niestety Marek Zamenhof był przeciwny pracy syna nad nowym językiem, jedynie matka wspierała jego badania lingwistyczne.
Po ukończeniu studiów, które z powodów ekonmicznych w latach 1881-1885 kontynuował na Uniwersytecie Warszawskim, w 1885 roku Ludwik Zamenhof rozpoczął swoją pierwszą praktykę w małej litewskiej miejscowości Wejseje, gdzie mieszkała jego siostra. Praktyka ta na szczęście nie trwała długo i dzięki znajomościom ojca mógł wrócić do Warszawy, gdzie otworzył specjalizację okulistyczną w Szpitalu Żydowskim przy rogu ulic Inflanckiej i Pokornej. Dalszym etapem specjalizacji był kilkumiesięczny pobyt w Wiedniu w klinice oftalmologicznej. Praktyka lekarska nie oderwała Ludwika od jego badań lingwistycznych i pracy nad językiem międzynarodowym. Ludwik powrócił do Warszawy i wtedy w jego życiu pojawiła się Klara Silbemik z Kowna, zafascynowana ideą międzynarodowego języka.
26 lipca (14 lipca wg. kalendarza obowiązującego w Rosji) 1887 roku w warszawskiej drukarni Ch.Keltera zakończono druk pierwszego podręcznika „Lingvo Internacia”. Był to rok niezwykle ważny dla Ludwika. Udaje mu się bowiem wydać wymarzone dzieło oraz poślubić Klarę. Odtąd w Klarze i jej ojcu znajdzie najgorętszych zwolenników swojej pracy nad międzynarodowym językiem. Młodzi państwo Zamenhofowie zamieszkali przy ul. Przejazd 9, a ich małe mieszkanko stało otworem dla wszystkich zapaleńców zarażonych ideą wspólnego języka. Stałymi bywalcami byli – L. Belmont, K.Bein, A. Brzostowski, A.Zakrzewski i Antoni Grabowski, pierwszy tłumacz utworów literackich na język esperanto, późniejszy tłumacz „Pana Tadeusza” .
Niestety, oprócz pracy nad językiem międzynarodowym Ludwik musiał zarobkować na utrzymanie rodziny. Był przecież okulistą. Skuszony dobrą pracą, która okazuje się niestety wielką pomyłką, wyjeżdża w głąb Rosji do Chersonu. Tęskni za żoną i synkiem. Wraca do Warszawy, ale ponownie sytuacja finansowa zmusza rodzinę Zamenhofów do wyjazdu, tym razem do Grodna. Z pomocą, jak zwykle, przychodzi ojciec Klary – bogatuy kowieński kupiec Aleksander Silbernik. Ludwik wraz z rodziną może wrócić ostatecznie do Warszawy. Wynajmuje mieszkanie przy ul. Dzikiej 9, gdzie również otwiera prywatną praktykę. Przez te lata trudności finansowych i tułaczki, nie przerywał pracy nad językiem esperanto, a szczególnie teraz, kiedy jego życie ustabilizowało się, mógł poświęcić się bezgranicznie swojej życiowej pasji.
Rok 1889 jest niezwykle ważny dla upowszechniania lingvo intemacia, nazwanego esperantem, bowiem zaczyna wychodzić pierwsze czasopismo „La Esperantisto” w Norymberdze. Powstają także pierwsze kluby zwolenników języka esperanto. Wreszcie przychodzi sukces – w 1905 roku w Boulogne-sur-Mer we Francji odbył się I Światowy Kongres Esperanta. Paryż przywitał Dr Esperanto rozświetloną na jego cześć wieżą Eiffla. Ludwik Zamenhof został również odznaczony Orderem Legii Honorowej.
Kolejne światowe kongresy umacniają i rozpowszechniają język esperanto na całym świecie. W 1908 roku powstał Światowy Związek Esperanta (Universala Esperanto-Asocio). Wydawało się, że idea esperanto połączyła ludzi z różnych krajów i kontynentów i, że marzenie Ludwika Zamenhofa, które narodziło się pod białostockim ratuszem, nareszcie się ziściło.
28 czerwca 1914 roku padły strzały w Sarajewie. Europę ogarnęło szaleństwo wojny. Był to druzgocący cios dla schorowanego Ludwika Zamenhofa.
14 kwietnia 1917 roku Ludwik Zamenhof zmarł.
„Był dobrym synem kraju, w którym się urodził. Przyjdzie chwila, że cała polska ziemia zrozumie, jaką promienną sławę dał ten wielki syn swojej ojczyźnie..”.
L. Belmont.